Παιδική Κακοποίηση

Γράφοντας για το φρικιαστικό έγκλημα που προκάλεσε σοκ σε όλη την Ελλάδα, δεν μπορώ να μην είμαι συγκλονισμένη, σκεπτόμενη τα ανεξίτηλα τραύματα αυτού του 12χρονου «παιδιού». Με νόημα τοποθετώ τη λέξη παιδί σε εισαγωγικά, διότι με μεγάλη θλίψη όλων μας δυστυχώς το κορίτσι αυτό έχει χάσει εδώ και πολύ καιρό την παιδικότητά του. Τα συναισθήματα οργής και θλίψης που νιώθουμε εμείς όλοι ως θεατές, δεν είναι τίποτα μπροστά στα πληγωμένα συναισθήματα αυτού του παιδιού που βρίσκεται στη θέση του θύματος.

Τα τραύματα του δυστυχώς βρίσκονται τόσο σε σωματικό, όσο και σε ψυχικό επίπεδο και θα χρειαστεί πάρα πολύ σκληρή, επίμονη και συνεχιζόμενη δουλειά μαζί με ειδικούς ψυχικής υγείας ώστε το πλάσμα αυτό να μπορέσει να σταθεί στα πόδια του και ελπίζοντας να μπορέσει ίσως στο μέλλον να αποκτήσει μια υγιή προσωπική ζωή ή να σχετιστεί με το άλλο φύλο ξανά.

Δυστυχώς αυτό το έγκλημα στέρησε από το κορίτσι όλη την αθωότητα και την ανεμελιά της παιδικής του ηλικίας, είμαι σίγουρη πως αν το κοιτούσα στα μάτια θα έβλεπα ένα βλέμμα ενήλικα και όχι παιδιού…

Σκέπτομαι πως η κοινωνία σε τέτοιες περιπτώσεις θα ήταν καλό να παρέμβει πριν λάβουν χώρα τέτοιου είδους γεγονότα. Αρχικά στηρίζοντας τις οικογένειες που δεν μπορούν να έχουν τα προς το ζην, διότι φαίνεται πως ίσως η φτώχεια, το χαμηλό βιοτικό επίπεδο, η έλλειψη ασφαλούς στέγης και η έλλειψη μόρφωσης οδήγησαν το συγκεκριμένο κορίτσι σε αυτόν τον εφιάλτη. Πρόκειται για μια οικογένεια η οποία είχε βυθιστεί στην απόγνωση και στη τοξικοεξάρτηση και μόνο ένας φορέας έξω από αυτό το τοξικό σπίτι, θα μπορούσε να σώσει τα παιδιά αυτού του ζευγαριού και ίσως στη συνέχεια και τους ίδιους.

Επιπρόσθετα ο ρόλος του σχολείου πιθανά να είχε φανεί ζωτικής σημασίας σε τέτοιες περιπτώσεις. Χρειάζεται το σχολείο να μπορεί να παρέμβει, εκεί που μια οικογένεια δεν μπορεί! Η παραμέληση του κοριτσιού, αλλά και των αδερφών της θα ήταν σίγουρα εμφανέστατη, αλλά δυστυχώς ακόμα οι δομές στήριξης αδύναμων οικογενειών έχουν ελλείψεις. Μακάρι να μπορούσε να υπήρχε ένα υποστηρικτικό δίκτυο στο Σχολείο, το οποίο θα έσωζε τόσο παραμελημένα παιδιά, πρώτον αναγνωρίζοντας τον κίνδυνο που διατρέχουν και δεύτερον αναλαμβάνοντας δράση ώστε να μην φτάσουμε ποτέ ξανά σε ένα τέτοιο ανατριχιαστικό γεγονός.

Σε γενικότερο πλαίσιο, είναι αναγκαίο το μάθημα της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης στα σχολεία, ώστε όλα τα παιδιά να είναι ενήμερα και εκπαιδευμένα τόσο στη σεξουαλικότητα τους, όσο και ικανά να αναπτύξουν την κριτική σκέψη για το πότε ένα άγγιγμα ξεπερνάει τα σωματικά τους όρια. Βεβαίως και τα παιδιά είναι τόσο χαρισματικά ώστε να μπορούν να αντιληφθούν με το ένστικτό τους πότε κάτι είναι καλό ή κακό για εκείνα και οι γονείς χρειάζεται να μπορούν να λαμβάνουν τα λεκτικά αλλά και τα μη λεκτικά μηνύματα που τους δίνει το ανήλικο παιδί τους!

Σε όλες τις περιγραφές σεξουαλικής παρενόχλησης σε παιδική ηλικία που έχω ακούσει να μου διηγούνται στο θεραπευτικό δωμάτιο (και δυστυχώς δεν είναι λίγες!) μου είναι ξεκάθαρο ότι όλα τα παιδιά καταλαβαίνουν όταν αυτό που τους συμβαίνει είναι βία ή ανωμαλία. Όμως, εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων, τα περισσότερα θύματα δεν μίλησαν ποτέ στην οικογένειά τους όταν ήταν παιδιά, και ανοίχτηκαν μετά από χρόνια, ως ενήλικες στη θεραπεία! Είναι πραγματικά συγκλονιστικό! Αυτό που έσωσε κάποια παιδιά ήταν το γεγονός ότι μπόρεσαν να μιλήσουν στους γονείς τους. Η ύπαρξη μίας τόσο ισχυρής και υγιούς σχέσης με τους γονείς τους, έπαιξε καταλυτικό ρόλο σε κάποιες ελάχιστες περιπτώσεις διότι τα παιδιά που μίλησαν δεν φοβόντουσαν και δεν ντρεπόντουσαν να πουν στη μητέρα ή στον πατέρα για το γεγονός της παρενόχλησης σε αρχικό στάδιο. Οι γονείς που είχαν καταφέρει αυτό, είχαν δημιουργήσει ένα ξεκάθαρο, ασφαλές, ανοιχτό, χωρίς κριτική και με άνευ όρων αγάπη δρόμο επικοινωνίας με τα παιδιά τους.

Τα παιδιά που μίλησαν δηλαδή, ένιωσαν ασφαλή να πουν στην μητέρα τους για παράδειγμα σε πολύ αρχικό στάδιο ότι «Μαμά, αυτός ο κύριος δεν μου αρέσει, με κοιτάει περίεργα» και η μαμά άκουσε το παιδί της και εμπιστεύτηκε το ένστικτό του ! Αυτή η ξεκάθαρη ασφαλής και διαφανής επικοινωνία, σώζει τα παιδιά από οποιοδήποτε βλέμμα ή άγγιγμα κάποιου ανώμαλου, διαταραγμένου ατόμου.

Ξεκινήστε σήμερα χωρίς φόβο να μιλάτε στα παιδιά σας ξεκάθαρα! Δεν χρειάζεται να υπάρχει κανενός είδους φόβος όταν ένα παιδί ξέρει που να μιλήσει και νιώθει ασφάλεια να το κάνει! Από την άλλη πλευρά βλέπουμε γονείς υπερπροστατευτικούς - ούτε αυτό είναι η λύση - καθώς δεν θέλουμε να έχουμε φοβισμένα παιδιά, καχύποπτα και κλεισμένα στο καβούκι τους. Χρειάζεται απλά επικοινωνία, μέσα από μια υγιή, σταθερή και ορθά οριοθετημένη σχέση παιδιού-γονέα. Από εκεί ξεκινούν όλα… από αυτή τη σχέση! Αυτήν τη σχέση χρειάζεται να δουλέψετε και έπειτα δεν έχετε να φοβάστε κανένα κακοποιό στοιχείο.

Με απλά λόγια…είναι σημαντική η ευθύνη των γονέων να μπορέσουν να παρέχουν στο παιδί τους ένα ασφαλές πλαίσιο, ώστε να εκφράσει όλα τα ζητήματα που το απασχολούν, χωρίς ενοχές, χωρίς φόβο! Δεν θέλουμε σε καμία περίπτωση να μεγαλώσουμε παιδιά γεμάτα φόβο, αντιθέτως χρειάζεται να νιώθουν την ασφάλεια και την εμπιστοσύνη ενός ασφαλούς περιβάλλοντός, μέσα στο σπίτι αλλά και στο σχολείο, ώστε να μπορούν να μιλήσουν και να ζητήσουν βοήθεια σε περίπτωση που αισθανθούν την οποιαδήποτε επικίνδυνη κίνηση ενός ενήλικα!

Θα γλιτώσουμε πολλές τέτοιες περιπτώσεις στο μέλλον δίνοντας βάση στα παραπάνω. Η ανωμαλία, η ψυχική παθολογία, τα εγκληματικά στοιχεία δεν θα πάψουν ποτέ να υπάρχουν, και πάντα υπήρχαν! Σκοπός είναι να μεγαλώνουμε παιδιά ικανά και δυνατά, σίγουρα για τον εαυτό τους, ώστε να μπορούν ως ενήλικες στο μέλλον να σταθούν στα πόδια τους. Είναι μεγάλη ευθύνη των γονέων να μπορέσουν να επιτελέσουν το έργο τους με σεβασμό, φροντίδα, νοιάξιμο και ένα συνεχές βλέμμα προστασίας απέναντι στα ανήλικα πλάσματα που έφεραν στο κόσμο.

Ας απαντήσω όμως και σε ένα ερώτημα που είναι στο νου όλων μας.

Τι χρειάζονται τα παιδιά που έχουν υποστεί ένα τέτοιου είδους τραύμα;

Πως να μαλακώσει/επουλωθεί το ψυχικό τραύμα παιδιού;

Καταρχήν είναι σημαντικό να ξεκαθαρίσουμε πως δεν είναι όλες οι περιπτώσεις ίδιες! Το συγκεκριμένο γεγονός είναι ίσως το χειρότερο που έχουμε ακούσει. Αλλά ακόμα και σε αυτήν την περίπτωση υπάρχει ίσως μια ελπίδα υγιούς και ποιοτικής ζωής.

Αρχικά είναι πάρα πολύ σημαντικό το κακοποιημένο παιδί να νιώσει εμπιστοσύνη με τον θεραπευτή που τον παρακολουθεί και να αναπτυχθεί μια ασφαλής σχέση! Κάποιες φορές αυτό είναι πιο εύκολο, άλλες φορές, όμως, δεν είναι.

Οι παιγνιοθεραπευτές έχουν ένα πλεονέκτημα έναντι των πιο παραδοσιακών συμβούλων στο να δημιουργήσουν πιο γρήγορα ασφαλή σχέση εμπιστοσύνης με ένας παιδί. Το γραφείο ενός παιγνιοθεραπευτή είναι γεμάτο παιχνίδια, μαριονέτες, βιβλία, κραγιόνια και κουτιά άμμου, μαζί με κυριολεκτικά χιλιάδες μινιατούρες. Και συνήθως οι πρώτες συνεδρίες κυλούν παίζοντας. Αυτό βοηθά επίσης να αρχίσει να δημιουργείται ένα πλαίσιο «εμείς» και όχι μια άποψη ότι το παιδί είναι εκεί για να «γιατρευτεί».

Όλοι οι ενήλικες που έρχονται σε επαφή με ένα κακοποιημένο παιδί οφείλουν να είναι πολύ προσεκτικοί με τις απότομες κινήσεις, χρειάζεται να κινούνται μαλακά και ήσυχα. Τα παιδιά που κακοποιούνται σεξουαλικά δεν ερμηνεύουν την κίνηση με τον ίδιο τρόπο που το κάνουν τα άλλα παιδιά, ειδικά όταν αυτή η κακοποίηση έχει επαναληφθεί για πολλές εβδομάδες ή μήνες. Αυτό που τα περισσότερα παιδιά θα θεωρούσαν ως ένα αβλαβές άγγιγμα μπορεί εύκολα να ερμηνευτεί από τα κακοποιημένα σεξουαλικά παιδιά ως πρόσκληση ή εντολή για σεξ. Το τρέμουλο είναι μια ασυνείδητη προστατευτική αντίδραση που έχουν μάθει αυτά τα παιδιά. Το σώμα θυμάται δυστυχώς.

Μόλις υπάρξει εμπιστοσύνη με το παιδί, υπάρχει η ανάγκη να μειωθούν τα αρνητικά συμπτώματα. Εάν δεν κοιμάται ή δεν τρώει ή δυσκολεύεται να δώσει προσοχή στο σχολείο ή να τα πάει καλά με τα αδέρφια του, συνεργαζόμαστε με το παιδί και τους κηδεμόνες για την αντιμετώπιση αυτών των συμπτωμάτων. Σχεδόν πάντα χρησιμοποιούνται εργαλεία γνωσιακής συμπεριφοριστικής προσέγγισης με σκοπό την τροποποίηση της συμπεριφοράς ώστε κάποιος θεραπευτής να παρέμβει θεραπευτικά όταν ένα κακοποιημένο παιδί έχει μη λειτουργικές συμπεριφορές.

Τα παιδιά είναι εκπληκτικά διαισθητικά και διορατικά όταν οι ενήλικες αφιερώνουν χρόνο για να τα ακούσουν. Όταν το παιδί ανακαλύπτει μια λύση συζητώντας, είναι πιο πιθανό να πιστέψει ότι θα λειτουργήσει και, ως εκ τούτου, είναι πιο πιθανό να την εφαρμόσει.

Το πιο δύσκολο κομμάτι της θεραπείας ενός κακοποιημένου παιδιού όμως είναι να αντιμετωπίσει τους «δαίμονες» που το φοβίζουν, το πανικοβάλλουν, το στοιχειώνουν. Ένα παιδί που έχει κακοποιηθεί ξαναζεί ή επαναλαμβάνει την κακοποίηση στη θεραπεία. Όλοι το κάνουμε αυτό στην καθημερινή ζωή. Όταν μας συμβαίνει κάτι σημαντικό, έχουμε την ανάγκη να το συζητήσουμε και να το ξαναζήσουμε μέσα από συζήτηση.

Φανταστείτε ότι είδατε ένα τροχαίο ατύχημα να συμβαίνει μπροστά σας στο δρόμο για τη δουλειά. Θα το λέγατε στους συναδέλφους σας όταν φτάνετε; Θα το σκεφτόσασταν κατά τη διάρκεια της ημέρας; Αυτό θα συνεχιζόταν έως ότου «το ξεπεράσετε!»

Τα μικρά παιδιά δεν έχουν το λεξιλόγιο ή τη γνωστική ικανότητα να το πουν. Αντίθετα, το παίζουν σε δραματικό παιχνίδι, μέσω των εικόνων που ζωγραφίζουν ή στις δραστηριότητες με το παιχνίδι με την άμμο. Κυριολεκτικά επαναλαμβάνουν τα τραύματά τους, παίζοντας, με τη φαντασία τους. Τα παιδιά βοηθιούνται μέσα από τη θεραπεία να επεξεργαστούν τις ιστορίες τους ξανά και ξανά μέχρι να επιτύχουν μια λύση.

Τα συμπτώματα θα υποχωρήσουν σε σημείο που το παιδί θα μπορεί να ανταπεξέλθει, όταν αυτό θα έχει τα εργαλεία για να αντιμετωπίσει τους στρεσογόνους παράγοντες στη ζωή του και οι επεμβατικές σκέψεις και τα όνειρα που το στοίχειωσαν θα έχουν ξεθωριάσει. Τότε το παιδί θα είναι έτοιμο να εργαστεί προς το κλείσιμο της θεραπείας του. Ευτυχώς υπάρχει θεραπεία!

Εύχομαι από καρδιάς να μην χρειαστεί ποτέ ξανά να ακούσουμε κάτι τέτοιο όπως αυτό το γεγονός και όσα παιδιά έχουν βασανιστεί να μπορέσουν να νιώσουν ήρεμα και ευτυχισμένα ξανά!

Μην διστάσετε να επικοινωνήσετε μαζί μου για οποιαδήποτε απορία ή ανησυχία σας, ώστε να δούμε το ζήτημα που σας απασχολεί μαζί! Δεν είστε μόνοι σας σε αυτό! Η βοήθεια είναι πάντα εκεί αρκεί να την ζητήσετε!

Σοφία Υφαντή, ΜΑ
Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας - Ψυχοθεραπεύτρια
Κηφισιά & Παλλήνη Αττικής

6978842612

Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.